PSA Nedir? Normal Değeri Kaçtır?

PSA nedir? Normal değeri kaçtır? PSA yani prostat spesifik antijen, prostat bezi tarafından üretilen bir maddedir. Prostat spesifik antijen prostat kanseri taramasında kullanılır. Kandaki PSA değerinin normal seviyede olması ‘kanser yok’ anlamına gelmediği gibi, yüksek olması da ‘kanser var’ anlamına gelmez. Prostat spesifik antijen, kendisinde prostat kanseri olma ihtimali olup da prostat biyopsisi yapılması gereken kişilerin tespitine yarar. Prostat spesifik antijen iyi huylu prostat büyümesi ve prostat iltihabı gibi durumlarda da yükselebilir.

PSA Testi Nedir?

Prostat spesifik antijen testi, kandaki PSA seviyesinin ölçülmesidir. PSA, erkeklerde bulunan bir bez olan prostatta üretilir. PSA meninin akışkanlığını düzenleyen bir enzimdir. Üretilen PSA’nın çok az bir kısmı kan dolaşımına karışır. Ancak prostatın iyi huylu büyümesi,  prostat kanseri ve prostat iltihabı gibi hastalıklarda PSA’nın kana geçen miktarı artar. Kan PSA seviyesi ve bu seviyedeki değişim, başta prostat prostat kanseri olmak üzere prostat hastalıkları ile ilgili fikir verebilir.

PSA Testi Nasıl Yapılır?

PSA testi koldan alınan kan ile yapılan bir testtir. PSA testi aç ya da tok karna ve günün herhangi bir saatinde yapılabilir.

PSA Değeri Kaç Olmalıdır?

Normalde prostat spesifik antijen değerinin 4 ng/dl den küçük olması gerekir. Bazı merkezler ise bu değeri 2.2 ng/dl olarak kabul eder. Yaşlara göre kan prostat spesifik antijen değerleri ise şöyle olmalıdır;

40-45 yaş aralığında 1’den küçük,
50-60 yaş arasında 2.5’ten küçük,
60-70 yaş aralığında 4’ten küçük olmalı.

PSA değeri normalin üzerinde ise prostat biyopsisi yapılmalıdır.

Aslında PSA  değeri şu olursa kişi prostat kanseridir ya da prostat kanseri değildir denilebilecek bir PSA değeri yoktur. PSA değeri 1 ng/ml nin altında olduğunda bile kişide prostat kanseri bulunabilir. Ancak kan PSA değeri arttıkça, kansere yakalama ihtimali de artmaktadır.  

Total PSA ve Serbest PSA Nedir?

Kanda PSA’nın büyük bir miktarı, proteinlere bağlı olarak dolaşır. PSA’nın %5-35’i ise her hangi bir proteine bağlı olmadan serbest bir şekilde dolaşır. Buna  Serbest PSA denir. Proteine bağlı olan ve olmayan PSA’nın toplamına Total PSA adı verilir. PSA testinde bakılan Total PSA değeridir.

Total PSA düzeyi 4-10 ng/ml arasında olduğunda, serbest PSA düzeyine ve serbest PSA’nın total PSA’ya oranına bakılır. Serbest PSA’nın total PSA ya oranı %10 ise, bu kişilerin %55’inde prostat kanseri olma ihtimali vardır. Bu oran %25 ise hastaların % 10′ unda prostat kanseri tespit edilir. Bir başka deyişle prostat kanseri hastalarında serbest PSA düzeyi daha düşük olarak bulunur. Ancak hastanın ilk PSA testinde serbest PSA ‘ya bakmak gerekmez. Yapılan ilk total PSA değeri normalin üzerinde ise, doğrulama için bir süre sonra total PSA düzeyine tekrar bakılmalıdır. Bu Doğrulama için total PSA bakılırken serbest PSA ölçümü de yapılabilir.

Total ya da serbest PSA değeri, prostat kanseri tanısı koymak için yeterli değildir. Prostat kanseri tanısı prostat biyopsisi ile konur. 

PSA Testinden Önce Nelere Dikkat Edilmelidir?

Bazı durumlar kandaki PSA düzeyini etkileyebilir. Örneğin ata, bisiklete ya da motosiklete binmek, idrar sondası takılması, sistoskopi gibi tıbbi işlemler ve prostat muayenesi gibi prostat üzerine baskı yapan durumlar, kan PSA değerini yükseltir. Bu yüzden böyle bir durum varsa PSA testi 1 hafta sonra yapılmalıdır. Aç ya da tok olmanın, alınan gıdaların PSA testi üzerine bir etkisi yoktur. 

Kan PSA Değeri Neden Yükselir?

PSA normalde prostat dokusu içerisinde ve menide bol miktarda bulunurken, kanda belli bir seviyede bulunur. Kan PSA seviyesini artıran durumlar şunlardır;

• Prostat kanseri
• Prostat büyümesi
• Prostatit (Prostat iltihabı)
• Prostat biyopsisi
• Prostat enfarktüsü
• Prostat ameliyatı 
• İdrar tıkanması 
• Cinsel ilişki
• Mastürbasyon 
• Prostat masajı

PSA Testi Yapılmaya Kaç Yaşında Yapılmalıdır? 

Ailesinde prostat kanserine yakalanmış kişi ya da kişiler olmayan erkekler, PSA testini 50 yaşından sonra her yıl yaptırmalıdır. Ancak birinci derece yakınlarında prostat kanseri olan erkekler ise daha erken yaşlarda PSA testi yaptırmaya başlamalıdır. Babasında ya da kardeşinde prostat kanseri olan bir kişi, ilk PSA testini 45 yaşında, 3 yakınında prostat kanseri olan bir kişi ise 40 yaşında yaptırmalıdır.