Bu Yazıda Neler Var?
Ağız kuruluğu, tükürük salgısın azalması sonucu ağız içinin nemsiz kalması durumudur. Ağız kuruluğu kişinin yaşam kalitesini oldukça düşüren can sıkıcı bir durumdur. Genellikle bir hastalığın belirtisi ya da kullanılan ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkar. Ağız kuruluğunu daha iyi anlayabilmek için biraz tükürük hakkında bilgi sahibi olmamızda fayda var.
Tükürük Nedir?
Tükürük, dil ve çene altında bulunan tükürük bezleri tarafından ağızda üretilir. İçeriğinde su, sodyum, klorür, kalsiyum, potasyum, bikarbonat, immunglobulin A, albumin, ptiyalin ve musin gibi bir çok madde bulunur.
Tükürüğün en önemli görevlerinden biri ağız içini sürekli olarak nemli tutmaktır. Böylece yeme işlemi sırasında ağız içindeki besinler kayganlaşır, besinler ağız içinde daha rahat çevrilir, dil, dudak hareketleri ve yutma daha kolay bir hale gelir. Ayrıca tükürük, besinlerin içindeki bazı maddeleri çözerek, bunların tat alma tomurcuklarına ulaşmalarını sağlar. Tükürük sayesinde diş, dil, damak, yanakların iç yüzü yani tüm ağız ağız içi sürekli yıkanır ve temiz kalır.
Tükürük Nerede Üretilir?
Normalde günde yaklaşık 1-1,5 litre kadar tükürük üretilir. Yiyeceklerin kolay çiğnenmesini ve yutulmasını sağlayan tükürük, tükürük bezlerinde yapılır. Tükürük bezleri büyük ve küçük tükürük bezleri olmak üzere iki gruba ayrılır. Küçük tükürük bezleri, ağız boşluğu, burun, sinüsler, yutak, gırtlak, nefes borusu ve solunum yollarını döşeyen mukozada bulunur. Bunların sayısı 400-600 arasında değişir. Büyük tükürük bezleri ise yüzün her iki tarafında yerleşmiştir ve küçük kanallarla ağız boşluğuna açılmaktadır. Büyük tükürük bezleri, her iki kulağın önünde birer tane bulunan parotis bezi, her iki çene altında birer tane bulunan submandibuler bez ve dil altında iki tane bulunan sublingual bez olmak üzere toplam 6 tanedir.
Ağız Kuruluğu Nedir?
Tükürük salgısının azalması sonucu ağız içinin nemliliğinin kaybolmasıdır. Ağız kuruluğunun oluşması için tükürük üretim hızının 0,2 ml/dk’ nin altına düşmesi gerekir. Ağız kuruluğu kişinin yaşam kalitesini oldukça düşüren oldukça rahatsız edici bir durumdur. Kişi konuşmakta zorlanır, yemek yemek istemez. Sık su içmek zorunda kalır. Ağız kuruluğu bir hastalığın belirtisi olabileceği gibi, kullanılan ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkabilir.
Ağız Kuruluğu Neden Olur?
Ağız kuruluğunun birçok nedeni bulunmaktadır. Bunların başlıcaları şunlardır;
İlaç Kullanımına Bağlı Ağız Kuruluğu
Kullanılan bazı ilaçlar yan etki olarak ağızda kuruluğa neden olur. özellikle de birden fazla ilaç kullanmak zorunda olan kronik hastalığı olan kişilerde bu durum sıkça rastlanır. ağız kuruluğuna yol açan ilaçlardan bazıları, alerjiyi önlemek için kullanılan antihistamikler, ağrı kesiciler, burun açıcı ilaçlar, idrar söktürücü (diüretik) ilaçlar, tansiyon ve depresyon ilaçlarıdır.
Hastalık Belirtisi Olarak Ağızda Kuruma
AİDS, Hodgkin, diyabet ve Parkinson hastalıklarının belirtilerinden biri de ağız kuruluğudur. Örneğin şeker hastalığında ağız kuruluğu sık görülür. Ayrıca Sjögren sendromu gibi romatizmal hastalıklar, tükürük bezi hastalıkları ve Anoreksiya Nervoza gibi hastalıklar da ağız kuruluğuna neden olabilir.
Kanser Tedavisine Bağlı Ağızda Kuruluk
Radyasyon tedavisi ve kemoterapi gibi kanser tedavisi ağız kuruluğuna sebep olabilir. Işın tedavisi ya da kemoterapi hastanın tükürük bezlerini tahrip ederek tükürük üretimini bozabilir. Tükürük üretilmeyince ağız kuruluğu görülür. Kanser tedavisine bağlı ağız kuruluğu kalıcı ya da geçici olabilir.
Burun Tıkanıklığına Bağlı Ağızda Kuruma
Burun tıkanıklığı olan kişilerde solunum ağız yoluyla olur. Bu da ağız kuruluğuna yol açar. Yine ağızdan solunum gerektiren enfeksiyon hastalıkları da ağız kuruması nedenleri arasındadır.
Alkol ve sigara kullanımı, burun tıkanıklığına yol açarak ağız kuruluğuna sebep olabilir.
Ağız Kuruluğu Belirtileri Nelerdir?
Ağız kuruluğunda ağız içi nemli olma özelliğini kaybeder. Ağız içini örten tabaka (mukoza) kuru, üzeri yapışkan ve kızarıktır. Dil kızarık, kuru ve yüzeyi çatlak çatlaktır. Hastalar ağız kuruluğundan, ağız içinde yanma hissinden, gıdaların tadını alamamaktan, yutma ve konuşmada zorlandıklarından şikayetçi olurlar. Ağız kuruluğu ağız içinde enfeksiyonların sık olmasına yol açar. Sık olarak ağız içi enfeksiyonları ve mantarlar oluşur. Ayrıca bu hastalarda diş çürükleri, diş eti iltihabı ve kötü ağız kokusu da sık görülür.
Özetle ağız kuruluğunda görülen belirtiler;
- Kötü nefes kokusu
- Ağız kokusu
- Boğazda kuruluk hissi
- Sık su içme ihtiyacı
- Ağızda yapışkanlık hissi
- Yutkunma zorluğu
- Konuşma güçlüğü
- Takma dişi takmada zorlanma
- Ağızda metalik tat hissi
- Ağızda yanma
- Dil ağrısı
Ağız Kuruluğu Tanısı Nasıl Konulur?
Tanı hastanın şikayetlerinin dinlenmesi ve ağız için muayenesi ile kolayca konulabilir. Hasta özellikle ekmek, bisküvi gibi kuru yiyecekleri yutmakta zorlandığını ve su içmek zorunda kaldığını söyler. Yine hasta konuşurken zorluk çektiğini, dilinin dönmediğini ifade eder.
Bazen tanı için tükürük arttırıcı bir ilaç verilerek hastanın tükürük akış oranı hesaplanır. Tükürük akış oranının ölçülmesi için hastaya bir parça parafin verilerek çiğnemesi istenir. Daha sonra tükürük salgısının hızı ölçülür. Hastanın ürettiği tükürük miktarı değerlendirilerek ağız kuruluğu olup olmadığı anlaşılır. Normal bir kişide tükürük salgısının miktarı 5 mililitrenin, tükürüğün akış hızı ise 5 dakikada 2.5 mililitrenin üzerindedir. Eğer tükürük miktarı ve akış hızı bu değerlerin altında ise kişide ağız kuruluğu var demektir.
Ağız Kuruluğunun Tedavisi Nasıldır?
Ağız kuruluğunun tedavisi altta yatan nedene yöneliktir. Amaç öncelikle hastayı rahatlatmaya yöneliktir.
Eğer neden bir hastalık ise, bu hastalığın tedavisi ile tükürük salgısı arttırılabilir.
Eğer ağız kuruluğu bir ilaca bağlı meydana geliyorsa, bu ilaç bırakılır ya da değiştirilir.
Günde en az iki defa antiseptik gargaralarla ve fırça ile ağız ve dişler temizlenmelidir.
Ksilitol içeren sakızların çiğnenmesi bazen hastaları rahatlatabilir.
Yapay tükürük kullanarak azalan tükürük telafi edilebilir. Yapay tükürük kullanımı, günümüzde en rahatlatıcı tedavi yöntemidir.
Radyoterapi hastalarında en sık görülen yan etkilerinden biri olan ağız kuruluğunu azaltmak için tükürük bezlerini çalıştıran pilokarpin adı verilen bir ilaç kullanılabilir.
Ağız Kuruluğuna Hangi Bölüm Bakar?
Ağız kuruluğu olan bir kişi hangi bölüme gitmeli? Ağız kuruluğundan şikayetçi olan bir kişi öncelikle kulak burun boğaz bölümüne gitmelidir. Kulak burun boğaz doktoru, ağız muayenesi yapar. Eğer ağız kuruluğu yapacak herhangi bir neden tespit edemez ise hastayı bir diş hekimine ya da iç hastalıkları doktoruna yönlendirebilir.
