Sertleşme Bozukluğu (Erektil Disfonksiyon) Nedir?

Sertleşme bozukluğu ya da tıp dilindeki adıyla erektil disfonksiyon, yaşamları boyunca her on erkekten birinin  başına gelen ve yaşam kalitesini etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. Bu yazıda sertleşme sorununun nedenleri, tanı ve tedavisi hakkında merak edilen soruların cevaplarını bulacaksınız.

Sertleşme Bozukluğu Nedir?

Sertleşme bozukluğu,  penisin cinsel ilişki için yeterli olan sertliğe  ulaşamaması ya da ulaşsa bile bu sertlik düzeyini yeterince sürdürememesi halidir. Cinsel isteksizlik, erken boşalma ya da kısırlık ile aynı durum değildir. Hastalık genellikle 40 yaş üstündeki erkeklerde daha sık görülür. Sertleşme sorunu yaşayan erkeklerin cinsel istek duyma ya da boşalma gibi cinsel fonksiyonları genellikle çoğu zaman normaldir.

Sertleşme Bozukluğu Ne Sıklıkta Görülür?

Sertleşme sorunu toplumda oldukça çok sık görülen bir durumdur. Bir çok erkek hayatının bir döneminde sertleşme sorunu yaşar. Özellikle stres ya da hastalık durumlarında sertleşmeyle ilgili geçici sorunlar görülebilir. Ancak bu sorun uzun süre devam ederse mutlaka bir üroloji doktoruna müracaat etmelidir.

Yaşlanmayla bir birlikte sertleşme sorununun hem görülme sıklığında hem de şiddetinde artış görülür. Yaşlanma haricinde yüksek tansiyon, şeker hastalığı, kan yağlarında yükseklik, kalp hastalığı, depresyon,  sigara, alkol ve kullanılan bazı ilaçlar da sertleşme sorununun  ortaya çıkmasında önemli rol oynarlar.

Penis Sertleşmesi Nasıl Gerçekleşir?

Penisin sertleşmesi ve tekrar yumuşaması karışık bir durumdur. Sertleşmenin olabilmesi için beyin, omurilik, omurilikten çıkıp penise gelen sinirler, kan damarları, penisteki kas ve hormonların normal olması gerekir. Bütün bunlar normal olsa bile, penis durduk yere kendiliğinden yine sertleşmez. Sertleşme için cinsel bir uyarana ihtiyaç vardır. Bu uyaran görüntü, düşünce, temas, koku, ses ya da  bunların birleşiminden oluşabilir.

Seksüel yani cinsel bir uyarı sonucu, beyin penis sinirlerine bazı sinyaller gönderir. Bu sinyallerin etkisiyle peniste korpus kavernozum adı verilen silindir şeklindeki yapılarda bulunan düz kaslar gevşer. Bu gevşeme penis atar damarlarında da meydana gelir.

Korpus kavernozum, penis içinde bulunan 2 adet silindir şeklinde bir oluşumdur. Ereksiyon bu yapının içine kan dolması sonucu oluşur. Cinsel uyarı ile korpus kavernozum ve atar damarlarda bulunan düz kaslar gevşer. Böylece penis içine giren kan akımı artar, penis genişler ve boyu uzar. Genişleyen penis, penise giren kanın penisten çıkışını sağlayan toplar damarları sıkıştırır. Böylece kan penis içerisinde hapsolur ve erkesiyon oluşur. Penisteki sertleşme hali, cinsel uyarı devam ettiği sürece devam eder. Boşalma olduğunda ya da cinsel uyarı sona erdiğinde toplardamarlar açılır, penis içindeki kan boşalır ve penis eski yumuşak haline geri döner.

Sertleşme Bozukluğu Neden Olur?

Sertleşme sorunu birçok nedenden kaynaklanabilir.  Psikolojik, fiziksel nedenler ya da bunların her ikisi birden sertleşme sorununa neden olabilir.

Psikolojik Nedenler

Ereksiyon bozukluğuna neden olan psikolojik nedenler arasında en sık görüleni stres,  endişe, başarısızlık korkusu ve depresyon gibi  psikiyatrik hastalıklardır. Psikolojik nedenlere bağlı ortaya çıkan sertleşme bozukluğunun nedeni,  beynin penise sinyal göndermemesidir. Penis dokusunda herhangi bir bozukluk yoktur.

Fiziksel Nedenler

Damar Hastalıkları

Sertleşme sorununun en sık görülen fiziksel nedeni damar hastalıklarıdır.  Damar hastalığında penisin kanlanması bozulur, yani penise yeterince kan girişi olmaz. Aynı zamanda penis içine giren kanın penis içinde hapsolması da bozulur. Dolayısıyla penisin sertliğinin sürdürülmesi de etkilenebilir.

En sık görülen damar hastalığı olan damar sertliği (ateroskleroz), özellikle elli yaş üstü erkeklerde görülür. Ateroskleroz, penise kan taşıyan atar damarların daralmasına neden olur. Bu durum penise giden kan akımını azaltır. Sigara kullanımı, yüksek tansiyon, diyabet (şeker hastalığı), kalp hastalığı ve kan yağlarının yüksek olması damar sertliğine neden olan en önemli faktörlerdir.

Sinir Sistemi Hastalıkları

Omurilik yaralanmaları, beyin damar hastalıkları, multiple skleroz, mesane, prostat ve kalın bağırsak ameliyatları sırasında sinirlerde meydana gelen hasarlar, beyinden penise giden mesajları engellemektedir.

İlaçlar

özellikle yüksek tansiyon, kalp hastalıkları ve psikiyatrik hastalıklar için kullanılan birçok ilaç sertleşme sorununa yol açabilmektedir.

Hormonal Bozukluklar

Erkeklik hormonu olan testosteron seviyesinin düşük olması ile sertleşme sorunu arasındaki ilişki tam olarak belli değildir. Düşük testosteron seviyeleri her zaman sertleşme sorununa yol açmayabilir. Ancak testosteron seviyesindeki düşüş cinsel isteksizliğe neden olur.

Yaşlanma

İlerleyen yaşla beraber sertleşme sorunu daha sık görülür. Aslında bunun nedeni yaşlanmanın kendisi değil, yaşlı hastalarda yüksek tansiyon ve şeker hastalığı gibi damarları etkileyen hastalıklar ve bu hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.

Sigara ve Alkol Tüketimi

Sigara ve alkol tüketimi damar hastalıklarına yol açarak sertleşme sonununa neden olabilir.

Travmalar

Leğen kemik kırıkları ve trafik kazaları da sertleşme sorununa yol açabilir. Kaza sonucunda penisi besleyen damarlar ve penisin sertleşmesini sağlayan sinirlerde yaralanmalar görülebilir.

Ameliyat

Prostat kanseri nedeniyle uygulanan radikal prostatektomi ve bazı kalın bağırsak ameliyatları sırasında penisi uyaran sinirlerde ve penisi besleyen kan damarlarında zedelenmeler oluşabilir.

Işın Tedavisi

Özellikle pelvis bölgesine uygulanan ışın tedavileri de sertleşmeyi olumsuz yönde etkiler. Bunun nedeni, uygulanan ışın tedavisinin penisi uyaran sinirlerde ve penisi besleyen kan damarlarında meydana getirdiği hasardır.

Sertleşme Bozukluğu Neden Tedavi Edilmelidir?

Günümüzde sertleşme sorunu yaşayan erkeklerin büyük çoğunluğu tedavi edilebilmektedir.  Sertleşme sorunu görülen erkeklerde tanıya yönelik uygulanan testler sırasında, hastada mevcut olan şeker hastalığı, yüksek tansiyon ve kalp hastalığının tanısı konabilir. Bu hastalıkların tedavi edilmesi sonucu sertleşmede de iyileşmeler sağlanabilir.

Sertleşme Bozukluğunun Tanısı Nasıl Koyulur?

Sertleşme bozukluğu tanısı üroloji uzmanı tarafından koyulur. Hastadan edinilen bilgiler ve yapılan muayene sonucu çoğu zaman tanı konulur.

Hasta Hikayesinin Dinlenmesi

Öncelikle hastanın şikayetleri dinlenmeli ve olası risk faktörleri sorgulanmalıdır. Seker hastalığı, yüksek tansiyon ve kalp hastalığının olup olmadığı, hastanın daha önce ameliyat geçirip geçirmediği, ışın tedavisine maruz kalıp kalmadığı mutlaka sorgulanmalıdır. Ayrıca geçirdiği ciddi kazalar, sigara ve alkol kullanıp kullanmadığı, varsa kullanmakta olduğu ve son bir yıl içerisinde kullandığı ilaçlar da mutlaka öğrenilmelidir.

Hastaya penis sertleştiğinde ağrı, şekil bozukluğu ya da eğrilik olup olmadığı sorulmalıdır. Böyle bir durum varsa Peyronie hastalığı akla gelmelidir. Hasta psikolojik açıdan da değerlendirilmelidir.

Muayene

Hastanın genital bölgesi muayene edilmelidir. Genital bölgede his kusuru olup olmadığı araştırılmalıdır. Penis muayene edilerek Peyronie hastalığı araştırılmalıdır. Prostat büyümesi ya da kanseri olup olmadığını anlamak için ise parmakla rektal muayene yapılabilir

Kan Testleri

Kan testosteron, şeker ve yağlarının düzeyi ölçülmelidir. Renkli Doppler Utrasonografi ile  penis damarları hakkında bilgi edinilmelidir. Bazı hastalarda bulbokavernöz refleks ölçümü yapmak gerekebilir. Bu test sırasında doktor bir parmağını makata yerleştirir ve diğer eliyle penis başını sıkar. Normalde makat çevresindeki kaslarda kasılma olması gerekir.

Nokturnal Penil Tümesans

Diğer bir test ise Nokturnal Penil Tümesans testidir. Bu test ile uyku sırasında sertleşme olup olmadığı ve sertliğin derecesi hakkında bilgi edinilir. Normalde erkeklerde gece uyku sırasında sabaha kadarki sürede 3–5 kez sertleşme görülür. Eğer fiziksel nedenlere bağlı sertleşme bozukluğu varsa, sertleşmelerin sıklığı ve derecesi azalır. Psikolojik nedenlere bağlı sertleşme bozukluğunda ise hastada bu gece sertleşmeleri görülmeye devam eder. Bu test psikolojik ve fiziksel nedenlerin ayrımında çok önemli bilgiler verir.

Sertleşme Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Sertleşme bozukluğun tedavisi, bozukluğun fiziksel ya da psikolojik olmasına göre değişir. Eğer hasta genç ise, gece sertleşmeleri oluyorsa, yapılan muayene ve kan testleri ise olay büyük ihtimalle psikolojik kaynaklıdır. Bu durumda seks terapisi konusunda uzmanlaşmış bir  psikologdan yardım alınmalıdır.
Eğer sorun fiziksel nedenlere bağlı ise altta yatan nedene yönelik tedavi uygulanır. Sertleşme bozukluğunun tedavisinde sırasıyla kullanılan başlıca tedavi yöntemleri şunlardır;

1. Ağız yolundan alınan ilaçlar
2. Vakum cihazı
3. Penis içine ilaç enjeksiyonu
4. Penis protezi (Mutluluk çubuğu)

1. Ağız Yolundan Alınan İlaçlar

Fosfodiesteraz İnhibitörleri Nedir?

Sertleşme bozukluğunun ilk basamak tedavisini ağızdan alınarak kullanılan ilaçlar oluşturur. Fosfodiesteraz tip 5 enzim inhibitörleri olarak adlandırılan bu ilaçlar sildenafil sitrat, vardenatil ve tadalafildir. Bu ilaçlar cinsel ilişkiden bir süre önce alınırlar ve cinsel ilişki sırasında ortaya çıkan doğal sinyalleri güçlendirerek etki gösterirler. Daha kaliteli ve uzun süren bir sertleşme sağlarlar. Fosfodiesteraz tip 5 enzim inhibitörlerinin en sık görülen yan etkileri baş ağrısı, burunda dolgunluk hissi, sıcak basması ve kas ağrısıdır.

Fosfodiesteraz İnhibitörlerinin güvenilirliği nasıldır?

Yapılan klinik çalışmalar fosfodiesteraz inhibitörlerinin güvenilir ilaçlar olduğunu göstermiştir. İlaç kan damarlarını genişleterek etki gösterdiği için, buna bağlı olarak baş ağrısı, sıcak basması ve burunda dolgunluk hissi gibi şikayetler ortaya çıkabilir. Ayrıca görme ile ilgili sorunlar, sırt ağrısı ve kas ağrısı gibi istenmeyen yan etkiler de ortaya çıkabilir.  Fosfodiesteraz inhibitörleri kalp hastalığı olanlarda nitrat içeren ilaçlarla birlikte kesinlikle kullanılmamalıdır.

Sildenafil Sitrat (Viagra, ® Vıgrande, ® Sildegra®)

Sildenafil sitrat, fosfodiesteraz tip 5 enziminin çalışmasını engeller. Siklik Guanozin Mono Fosfat (cGMP) düzeylerini yükselterek sertleşmeyi sağlar. cGMP düzeyindeki artış penis düz kaslarında ve damarlarında gevşemeye ve sertleşmeye yol açar.

Sildenafil 25, 50 ya da 100 mg’lık dozlarla kullanılır. Cinsel ilişkiden bir saat önce alınır. İlacın etkinliği %65-70 arasında değişmektedir. Sertleşme sorununa neden olan birçok durum için etkinliğini kanıtlamıştır. İlacın cinsel istek artırıcı bir etkisi yoktur.

Sildenafil alındıktan 1 saat içinde kanda en yüksek seviyesine ulaşır. Karaciğer yoluyla vücuttan atılır. Etkisi yaklaşık 4 saat kadar sürer. Etkinliği arttırmak için tok karna alınmaması önerilir. Nitrat grubu ilaç kullanan kalp hastaları bu ilacı kullanmamalıdır!

Vardenafıl (Levitra®)

Sildenafil gibi bir fosfodiesteraz tip 5 enzim inhibitörüdür. Vardenafil, fosfodiesteraz enzimini sildenafil’e göre 10 kat daha kuvvetli olarak engeller. Vardenafil sildenafil’den daha hızlı emilir. İlaç 5,10 ve 20 mg’lık dozlarda kullanılır.  Şeker hastalarında ve prostat kanseri ameliyatı olan hastalarda diğer PDE5 inhibitörlerinden daha üstün olduğu  izlenimi vermektedir.

Tadalafil (Cialis®)

Tadalafil de bir başka fosfodiesteraz tip 5 enzim inhibitörüdür.  Sildenafil ve vardenafil’den daha yavaş kana karışır. Kanda en yüksek düzeyine 2 saatte ulaşılır. Ayrıca tadalafil’in yarılanma ömrü yani kan düzeyinin yarı yarıya inmesi için gereken süre, diğerlerine göre daha uzundur. Bu yüzden tadalafil 36 saat kadar bir etkinlik sağlar. Bu nedenden dolayı “hafta sonu ilacı” olarak da bilinir. Tadalafil’in bağırsaklardan emilimi aç ya da tokluk durumundan etkilenmez. Tadalafil 5, 10 ve 20 mg’lık dozlarda kullanılır.

2. Vakum Cihazı

Vakum oluşturarak penise kan akımı oluşmasını sağlayarak ereksiyon meydana getirir. Vakum cihazı, plastik bir silindir, vakum pompası ve elastik sıkıştırma bandından oluşmaktadır. Önce penis silindirin içine sokulur, daha sonra vakum pompası ile silindirin içindeki hava dışarı doğru pompalanır. Böylece vakum etkisi oluşturularak peniste sertleşme sağlanır. Sertleşme olduğunda, silindirin serbest ucunda bulunan sıkıştırma bandı kaydırılarak penisin köküne yerleştirilir. Böylece penis içindeki kan geri dönemez ve sertlik devam ettirilmiş olur. Daha sonra silindir penisten ayrılır ve ilişkiye girilebilir. Sıkıştırma bandı en fazla yarım saat penis üzerinde durabilir.

3. Penis İçine İlaç Enjeksiyonu

İnce bir iğne ile karpus kavenozum içine damar genişletici ve düz kas gevşetici bir ilaç verilir.  Bu ilaç penis dokusunu gevşetir ve damarları genişletir. Penise gelen kan miktarında artış olur ve sertleşme gerçekleşir. Bu tedavi yöntemi, daha önce ağızdan alınan ilaçların denenip başarısız olduğu durumlarda uygulanır.

Hasta kendisi de evde penisine ilaç enjeksiyonu yapabilir. Verilecek ilacın dozu her hasta için ayrı olarak tespit edilir. Hasta cinsel ilişkiden 15 dakika önce kendine enjeksiyon yapar. Oluşan ereksiyon yaklaşık yarım saat kadar sürer.

Penis içi enjeksiyon yapan hastalarda bazen sertleşme sırasında ağrı olabilir.  Bu ilaçların uzun süre kullanımda peniste nedbe dokusu meydana gelebilir.

4. Penis Protezi (Mutluluk Çubuğu)

Mutluluk çubuğu, penis içine yerleştirilen iki adet sentetik silindirden oluşur. Diğer tedavi seçeneklerinin sonuç vermediği durumlarda, en son kullanılacak tedavi seçeneğidir. Protez sadece penis sertliğini sağlamaya yarar, boşalma ve orgazm gibi cinsel fonksiyonlar üzerine etkisi yoktur.

Bükülebilen (malleable) ve şişirilebilen olmak üzere başlıca 2 tip protez bulunmaktadır.  Şişirilebilen protezlerde, penisteki silindirlere su göndermek için bir adet pompa ve bir adet rezervuar bulunur.  Bir düğmeye basılınca sıvı, rezervuardan silindirlere pompalanır ve penis sertleşir. Bir başka düğmeye basılınca ise silindirler içinde bulunan sıvı tekrar rezervuara  döner ve penis yumuşar.  Şişirilebilen protezler daha doğal bir görünüme sahiptir.

5. Damar Ameliyatları

Uygulanan bazı damar ameliyatları ile penis kanlanması artırılabilir. Bu tedaviler, özellikle normal kan akımını engelleyecek kaza geçirmiş olan genç hastalarda uygulanır. Ameliyatta, kan akımı normal olan bir atardamar ile penis damarları ağızlaştırılır. Günümüzde nadiren kullanılan bir tedavi yöntemidir.

6. İdrar Kanalı İçine İlaç Uygulaması

Bu tedavi yönteminde, üretra adı verilen idrar kanalına alprostadil adı verilen bir ilaç uygulanır. İlaç cinsel ilişkiden 15 dakika önce uygulanır. Başarı oranı %40 civarındadır. İdrar yolunda geçici bir yanmaya neden olabilir.

7. Psikoterapi

Sertleşme sorunu fiziksel nedenlere bağlı değilse ya da fiziksel olsa bile psikolojik olarak etkilenen hastalarda, psikolojik danışma önemli faydalar sağlar. Özellikle fiziksel nedenlerin daha nadir görüldüğü genç erkeklerde psikoterapiye ihtiyaç duyulmaktadır.