Psikoloji Nedir?

Psikoloji, kişilerin davranış, düşünce ve duygusal yaşamlarını inceleyen bir tıp bilim dalıdır. Bu konuda uzman olan kişilere psikoloji uzmanı ya da psikolog denir. Psikolojinin bazı alt dalları bulunmaktadır. Bunlara yazının ilerleyen bölümlerinde değineceğim. Psikologlar, kişilerin karşılaştığı psikolojik sorunların tedavisinde ilaç kullanmazlar. Bu sorunları, çeşitli psikolojik testler ve psikolojik değerlendirmeler yoluyla tespit eder ve bir takım psikoterapi teknikleri uygulayarak ve danışmanlık yapmak suretiyle çöze. Psikologlar, psiyatristler (akıl ve ruh sağlığı doktoru) birlikte çalışırlar. Gerekli testleri hastalara uygularlar ve psikiyatristin hastalık tanısı koymasına ve tedavi etmesine yardımcı olurlar.

Psikolojinin Alt Dalları Nelerdir?

Psikolojinin farklı alt dalları bulunmaktadır. Bunlar;

Klinik Psikoloji

Kişilerin zihinlerinde, davranışlarında ve duygularında bozukluklar olabilir. Klinik psikoloji, bu tür sorunlar yaşayan kişileri psikolojik açıdan değerlendirir ve gerektiğinde psikoterapi uygular. Klinik psikoloji uzmanları, kamu ya da özel hastanelerde çalışabilir.  Aile danışmanlığı ve diğer psikoterapi eğitim süreçlerini tamamlayarak  kendi ofislerini de açabilirler.

Deneysel Psikoloji

Laboratuvar ortamında deneysel çalışmalar gerçekleştirir. Deneysel psikolojinin alt çalışma grupları vardır. Örneğin yeni davranışların nasıl kazanıldığı araştıran öğrenme psikolojisi, dikkat, algılama, hafıza ve dil gibi konularda incelemeler yapan bilişsel psikoloji; davranışlar ile beyin arasındaki ilişkiyi araştıran fizyolojik psikoloji ve birtakım olaylar esnasında beyinde meydana gelen değişiklikleri pozitron emisyon tomografi ve fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme gibi görüntüleme yöntemleri ile inceleyen bilişsel nörobilimdir

Sosyal Psikoloji

Bireyler, gruplar ve grup davranışını inceleyerek, onların tutumları ve ön yargıları üzerinde incelemeler yapar. Bu konuda uzman olan psikologlar, akademik çalışmalar yapabilecekleri gibi, reklam şirketlerinde, eğitim kurumlarında ve hastanelerde araştırmacı ve danışman olarak çalışabilirler.

Gelişim Psikolojisi

İnsanın doğum öncesinden ölümüne kadar olan gelişiminde, gelişimdeki evrensel nitelikler, kültürel ve bireysel farklılıklar üzerinde araştırmalar yapar. Bu alt dalda lisans ve yüksek lisans sahibi olan psikologlar, kreş, gündüz bakım evi gibi okul öncesi eğitim veren kurumlarda, hastane ve kliniklerde gelişim psikoloğu olarak çalışabilir.

Nöropsikoloji

Beyindeki yapıları ve biyokimyasal mekanizmaları inceler. Kimyasal ve fiziksel değişikliklerin davranış ve duygular üzerine olan etkilerini araştırırlar. Bu alanda uzman olan kişilere nöropsikolog denir. Nöropsikologlar,  sinir sistemi bozukluklarında ortaya çıkan davranış bozukluğunun tanı ve tedavisi ile ilgilenir.

Adli Psikoloji

Yasal konular ve hukuki sorunlarda hukuk ile psikoloji arasındaki ilişkileri inceleyen bir daldır. Bazı adli psikologlar aynı zamanda hukuk eğitimi de alırlar. Adli psikologlar bazen mahkemelerde görüş bildirirler. Hükümlü ya da göz altındaki kişilerin davranışlarını değerlendirir. Onların duygusal strese maruz kalıp kalmadıklarını belirler. Ebeveynlerden hangisinin çocuğun velayetini alması gerektiğini inceler. Kişilerin zihinsel kapasite açısından mahkemede savunma yapmak için yeterli olup olmadıkları konusunda bazen mahkemeye görüş bildirirler.

Endüstri Psikolojisi

Endüstrideki işlerde çalışanların hangi yeteneklere sahip olması gerektiğini, bu konuda nitelikli adayları seçmek ve eğitmek konularıyla ilgilenir. Ayrıca çalışan performansını izlemek, değerlendirmek ve çalışana geri bildirim olarak sunmak gibi konular ile de ilgilenir.

Örgüt Psikolojisi

Çalışanın motive edilmesi, iş doyumu ve bağlılığının artırılması, etkili liderler yetiştirmek, değişen müşteri istekleri ve gelişen teknoloji doğrultusunda yaşanan sorunlara çözüm bulmak gibi konular ile ilgilenir.

Sağlık Psikolojisi

Sağlık üzerine etkili olan biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerle ilgilenirler. Kişilerin hastalıkla nasıl mücadele ettiklerini, bazı hastaların tedaviye neden uyumsuz oldukları ve kötü alışkanlıkların nasıl değiştirileceği gibi konularla ilgilenir.

Trafik Psikolojisi

Psikolojik ilkelerin trafik ve yol güvenliğine uygulanması ile ilgilenir. Sürücülerin yeteneklerinin psikoteknik açıdan değerlendirilmesini sağlar. Sürücülük tarzları ve trafikte risk alma davranışı, sürücü eğitimi, trafik güvenliği için bilinçlendirme, trafikle ilgili davranış, tutum, yetenek ve becerileri ölçme araçları geliştirme gibi konularda araştırmalar yapar.

Spor Psikolojisi

Takımın performansını artırma, oyuncularının moral ve motivasyonlarını yüksek tutma, takım içinde olumlu bir hava yaratmaya çalışır. Yarışma öncesinde yaşanan stres ve kaygının önlenmesi, yarışma sonrasında başarısızlık duygusu ile baş edilebilme gibi konularında sporculara yardımcı olurlar. Ayrıca sporcuların motivasyonlarını artırmaya yardım ederler. Sporda davranış ve performansı etkileyen faktörleri araştırırlar.

Psikometri

Psikolojik incelemelerde kullanılan testler, teknik ve yöntemler üzerinde çalışırlar. Zeka, kişilik, yetenek testlerini geliştirirler. Klinik, danışmanlık, iş yaşamı, endüstri ve okul gibi alanlarda kullanılmak üzere psikolojik testler geliştirirler.